Anemia z niedoboru żelaza u dzieci
jakie są przyczyny i jak sobie z nią poradzić?
Anemia z niedoboru żelaza u dzieci
jakie są przyczyny i jak sobie z nią poradzić?
Anemia z niedoboru żelaza u dzieci – jakie są przyczyny i jak sobie z nią poradzić?
Anemia z niedoboru żelaza to jedno z najczęstszych schorzeń układu krwiotwórczego u dzieci na całym świecie. Choć bywa często bagatelizowana, jej skutki mogą być poważne — od przewlekłego zmęczenia, przez zaburzenia koncentracji, aż po opóźnienie rozwoju psychoruchowego.
Skąd się bierze niedobór żelaza u dzieci?
Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny — białka odpowiedzialnego za transport tlenu w czerwonych krwinkach. Niedobór tego pierwiastka prowadzi do zmniejszenia ilości hemoglobiny, a tym samym do ograniczenia dotlenienia tkanek.
U dzieci przyczyny niedoboru żelaza mogą być różne:
• Zbyt szybki wzrost – W okresach intensywnego rozwoju (np. w pierwszym roku życia oraz w okresie dojrzewania) zapotrzebowanie na żelazo gwałtownie rośnie.
• Dieta uboga w żelazo – Dotyczy to szczególnie dzieci, które nie jedzą mięsa lub ich dieta jest mało zróżnicowana.
• Zaburzenia wchłaniania – Niektóre schorzenia przewodu pokarmowego, jak celiakia, mogą ograniczać przyswajanie żelaza.
• Krwawienia – Np. u dziewcząt z obfitymi miesiączkami lub w przypadku krwawień z przewodu pokarmowego.
Jakie są objawy anemii?
Objawy anemii mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia. U dzieci warto zwracać uwagę na:
• bladość skóry i błon śluzowych,
• zmęczenie i senność,
• osłabioną koncentrację,
• bóle głowy,
• łamliwość paznokci i wypadanie włosów,
• zwiększoną podatność na infekcję,
• duszności,
• problem z wykonywaniem aktywności fizycznej.
Jakie są objawy anemii?
Objawy anemii mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia.
U dzieci warto zwracać uwagę na:
• bladość skóry i błon śluzowych,
• zmęczenie i senność,
• osłabioną koncentrację,
• bóle głowy,
• łamliwość paznokci i wypadanie włosów,
• zwiększoną podatność na infekcję,
• duszności,
• problem z wykonywaniem aktywności fizycznej.
Jak zdiagnozować anemię z niedoboru żelaza?
Niedobór żelaza może objawiać się na wiele sposobów w badaniach laboratoryjnych. Często obserwuje się obniżenie całkowitej ilości żelaza w organizmie oraz spadek poziomu ferrytyny i transferyny — białek odpowiedzialnych za magazynowanie i transport tego pierwiastka. Warto jednak zaznaczyć, że nie zawsze wszystkie te wskaźniki są zmniejszone jednocześnie. W badaniu morfologii krwi niedobór żelaza może przejawiać się obniżoną liczbą erytrocytów (RBC), zmniejszonym stężeniem hemoglobiny (Hb) oraz niższym wskaźnikiem MCV, który określa średnią objętość czerwonej krwinki. Dodatkowo mogą występować zmiany w parametrach MCH i MCHC, które informują o średniej zawartości i stężeniu hemoglobiny w krwinkach. Nierzadko obserwuje się również spadek liczby retikulocytów, czyli młodych form czerwonych krwinek, co może wskazywać na ograniczoną produkcję krwi w szpiku kostnym.
Co wspomaga, a co hamuje wchłanianie żelaza?
Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego jest procesem złożonym i zależy od wielu czynników, takich jak ogólny stan zdrowia, poziom żelaza w organizmie oraz skład diety. Najlepiej przyswajalne jest żelazo hemowe, które znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego — szczególnie w czerwonym mięsie. Jego wchłanialność wynosi średnio około 20%. W przypadku produktów roślinnych (czyli żelaza niehemowego) efektywność wchłaniania jest niższa, często tylko kilka procent, ponieważ zawierają one substancje utrudniające jego przyswajanie.
Czynniki poprawiające wchłanianie żelaza:
• witamina C (np. z cytrusów, papryki, natki pietruszki),
• aminokwasy, takie jak cysteina,
• kwaśne pokarmy.
Czynniki ograniczające wchłanianie żelaza:
• związki fitynowe (obecne w otrębach i niektórych nasionach),
• taniny (np. w herbacie),
• sole wapnia i fosforany,
• białka roślinne (np. soja).
Źródła żelaza w diecie dzieci
Dieta dzieci cierpiących na niedobór żelaza powinna być dopasowana zarówno do wieku dziecka, spożywanych przez niego produktów oraz stopnia niedoboru. Do najlepszych źródeł żelaza zaliczamy:
• czerwone mięso (np. wołowinę, cielęcinę);
• wątróbkę drobiową lub wołową (bogatą w żelazo, ale u małych dzieci należy podawać ją z umiarem, np. raz w tygodniu, warto wybierać wątróbkę pochodzącą z wiadomego źródła lub hodowli z certyfikatem ekologicznym);
• żółtko jaja;
• indyka i kurczaka (ciemne mięso, np. udko);
• ryby.
Kiedy należy rozważyć suplementację żelazem?
Postępowanie w przypadku anemii z niedoboru żelaza u dzieci zawsze powinno być konsultowane z lekarzem. Na podstawie wyników morfologii krwi lekarz podejmuje decyzję, czy spróbować wyrównać stężenie żelaza dietą, czy należy niezwłocznie zacząć suplementację. Decyzja niestety nie zawsze jest oczywista, ponieważ suplementacja, nawet małymi dawkami żelaza, może wywołać dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Kiedy należy rozważyć suplementację żelazem?
Postępowanie w przypadku anemii z niedoboru żelaza u dzieci zawsze powinno być konsultowane z lekarzem. Na podstawie wyników morfologii krwi lekarz podejmuje decyzję, czy spróbować wyrównać stężenie żelaza dietą, czy należy niezwłocznie zacząć suplementację. Decyzja niestety nie zawsze jest oczywista, ponieważ suplementacja, nawet małymi dawkami żelaza, może wywołać dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Probiotyki a wchłanianie żelaza
Od dawna wiadomo, że mikrobiom jelitowy bierze ważny udział we wchłanianiu składników odżywczych, w tym żelaza. Coraz więcej badań pokazuje, że niektóre szczepy probiotyczne, takie jak Lactiplantibacillus plantarum 299v (dawniej Lactobacillus plantarum 299v) może zwiększyć wchłanianie żelaza nawet o 50%, co ważne również z roślinnych źródeł żelaza. Podczas długotrwałej suplementacji żelazem warto zastanowić się również nad rozpoczęciem probiotykoterapii, aby zmniejszyć skutki uboczne podawanego żelaza oraz zwiększyć jego wchłanianie z dietą.
autor
Dr hab. n. med. i n. o zdr.
Dominika Maciejewska-Markiewicz
Literatura:
1. Instytu Żywności i Żywienia
2. Hoppe M, Önning G, Berggren A, Hulthén L. Probiotic strain Lactobacillus plantarum 299v increases iron absorption from an iron-supplemented fruit drink: a double-isotope cross-over single-blind study in women of reproductive age. British Journal of Nutrition. 2015;114(8):1195-1202. doi:10.1017/S000711451500241X
Literatura:
autor
Dr hab. n. med. i n. o zdr.
Dominika
Maciejewska-Markiewicz
1. Instytu Żywności i Żywienia
2. Hoppe M, Önning G, Berggren A, Hulthén L. Probiotic strain Lactobacillus plantarum 299v increases iron absorption from an iron-supplemented fruit drink: a double-isotope cross-over single-blind study in women of reproductive age. British Journal of Nutrition. 2015;114(8):1195-1202. doi:10.1017/S000711451500241X
powrót do
