Dieta i suplementacja w zespole jelita nadwrażliwego u dzieci
– co warto wiedzieć?
Dieta i suplementacja w zespole jelita nadwrażliwego u dzieci
– co warto wiedzieć?
Zespół jelita nadwrażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) to jedno z najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci i młodzieży. Objawia się bólem brzucha związanym z wypróżnieniami, a także biegunką, zaparciami lub naprzemiennymi epizodami obu. IBS może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka, powodując absencje szkolne, obniżenie nastroju i stres. Dobra wiadomość? Istnieją skuteczne i bezpieczne sposoby leczenia – w tym odpowiednia dieta i suplementacja.
Jak rozpoznać IBS u dziecka?
Zespół jelita nadwrażliwego (nazwany także zespołem jelita drażliwego) diagnozuje się na podstawie kryteriów rzymskich IV, które są aktualnym standardem międzynarodowym. Aby u dziecka można było postawić diagnozę IBS, muszą występować:
1. Nawracające bóle brzucha, trwające co najmniej 4 dni w miesiącu, przez minimum 2 miesiące,
2. Związane z co najmniej dwoma z poniższych objawów:
• Ból pojawia się lub nasila podczas wypróżnienia,
• Występuje zmiana częstotliwości wypróżnień,
• Zmienia się konsystencja stolca.
Objawy nie mogą wynikać z innych chorób – dlatego lekarz zwykle zleca badania, aby wykluczyć np. celiakię, infekcje, choroby zapalne jelit czy nietolerancje pokarmowe.
Jak rozpoznać IBS u dziecka?
Zespół jelita nadwrażliwego (nazwany także zespołem jelita drażliwego) diagnozuje się na podstawie kryteriów rzymskich IV, które są aktualnym standardem międzynarodowym. Aby u dziecka można było postawić diagnozę IBS, muszą występować:
1. Nawracające bóle brzucha, trwające co najmniej 4 dni w miesiącu, przez minimum 2 miesiące,
2. Związane z co najmniej dwoma z poniższych objawów:
• Ból pojawia się lub nasila podczas wypróżnienia,
• Występuje zmiana częstotliwości wypróżnień,
• Zmienia się konsystencja stolca.
Objawy nie mogą wynikać z innych chorób – dlatego lekarz zwykle zleca badania, aby wykluczyć np. celiakię, infekcje, choroby zapalne jelit czy nietolerancje pokarmowe.
Leczenie – podejście holistyczne
Współczesne podejście do IBS u dzieci opiera się na tzw. modelu biopsychospołecznym. Oznacza to, że oprócz diety, leków i suplementów ważny jest także stan psychiczny dziecka, jego styl życia oraz relacja w osi jelito–mózg. Skuteczne metody niefarmakologiczne to często również terapia poznawczo-behawioralna z doświadczonym psychologiem, która pomaga dzieciom lepiej radzić sobie ze stresem, znacząco wpływającym na nasilenie objawów IBS. Jednak dla wielu rodzin pierwszym krokiem jest zmiana diety i rozważenie suplementacji.
Dieta – mniej nie znaczy lepiej
Zmiana diety może przynieść ulgę, ale nie każda modyfikacja jest korzystna. Wytyczne ESPGHAN (Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) ostrzegają, że restrykcyjne diety (np. dieta low-FODMAP) mogą być trudne do utrzymania i potencjalnie ryzykowne u dzieci. Zamiast tego, warto wprowadzić:
• Rozpuszczalny błonnik pokarmowy – np. psyllium, guma guar czy glukomannan – który może łagodzić objawy IBS, szczególnie przy zaparciach. Dowody są umiarkowane, ale obiecujące.
• Ograniczenie produktów wysoko przetworzonych, tłustych i bogatych w cukry proste.
Leczenie – podejście holistyczne
Współczesne podejście do IBS u dzieci opiera się na tzw. modelu biopsychospołecznym. Oznacza to, że oprócz diety, leków i suplementów ważny jest także stan psychiczny dziecka, jego styl życia oraz relacja w osi jelito–mózg. Skuteczne metody niefarmakologiczne to często również terapia poznawczo-behawioralna z doświadczonym psychologiem, która pomaga dzieciom lepiej radzić sobie ze stresem, znacząco wpływającym na nasilenie objawów IBS. Jednak dla wielu rodzin pierwszym krokiem jest zmiana diety i rozważenie suplementacji.
Dieta – mniej nie znaczy lepiej
Zmiana diety może przynieść ulgę, ale nie każda modyfikacja jest korzystna. Wytyczne ESPGHAN (Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) ostrzegają, że restrykcyjne diety (np. dieta low-FODMAP) mogą być trudne do utrzymania i potencjalnie ryzykowne u dzieci. Zamiast tego, warto wprowadzić:
• Rozpuszczalny błonnik pokarmowy – np. psyllium, guma guar czy glukomannan – który może łagodzić objawy IBS, szczególnie przy zaparciach. Dowody są umiarkowane, ale obiecujące.
• Ograniczenie produktów wysoko przetworzonych, tłustych i bogatych w cukry proste.
Suplementacja – ostrożnie i z rozwagą
W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się probiotyki i synbiotyki jako uzupełnienie terapii IBS. Wytyczne wskazują, że niektóre preparaty mogą przynosić ulgę w objawach, takich jak ból brzucha czy częstotliwość wypróżnień – jednak dotyczy to jedynie wybranych składów i form.
Ważne, aby pamiętać:
• Skuteczność suplementów zależy od konkretnego składu – nie wszystkie dostępne preparaty mają potwierdzone działanie w badaniach klinicznych – wyjątkiem są dobrze przebadane szczepy, takie jak Lactiplantibacillus (dawniej Lactobacillus) plantarum 299v czy L. rhamnosus GG .
• Produkty sprzedawane bez recepty często różnią się jakością – niektóre zawierają znikome ilości bakterii i mogą być zanieczyszczone.
• Należy pamiętać o odpowiedniej formie – probiotyki w kroplach zminimalizują ryzyko zadławienia u dzieci.
• Producent powinien wykonywać testy na przenoszenie genów antybiotykooporności.
• Suplementację należy zawsze konsultować z lekarzem lub dietetykiem, zwłaszcza w przypadku dzieci.
Suplementacja – ostrożnie i z rozwagą
W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się probiotyki i synbiotyki jako uzupełnienie terapii IBS. Wytyczne wskazują, że niektóre preparaty mogą przynosić ulgę w objawach, takich jak ból brzucha czy częstotliwość wypróżnień – jednak dotyczy to jedynie wybranych składów i form.
Ważne, aby pamiętać:
• Skuteczność suplementów zależy od konkretnego składu – nie wszystkie dostępne preparaty mają potwierdzone działanie w badaniach klinicznych – wyjątkiem są dobrze przebadane szczepy, takie jak Lactiplantibacillus (dawniej Lactobacillus) plantarum 299v czy L. rhamnosus GG .
• Produkty sprzedawane bez recepty często różnią się jakością – niektóre zawierają znikome ilości bakterii i mogą być zanieczyszczone.
• Należy pamiętać o odpowiedniej formie – probiotyki w kroplach zminimalizują ryzyko zadławienia u dzieci.
• Producent powinien wykonywać testy na przenoszenie genów antybiotykooporności.
• Suplementację należy zawsze konsultować z lekarzem lub dietetykiem, zwłaszcza w przypadku dzieci.
Podsumowanie dla rodziców
• IBS to realne i obciążające dziecko zaburzenie, ale możliwe do opanowania.
• Zmiany w diecie i odpowiednie suplementy mogą pomóc, ale nie zastępują opieki specjalistycznej.
• Kluczem jest holistyczne podejście: edukacja, wsparcie psychiczne, ruch i zdrowe nawyki żywieniowe.
• Suplementy należy wybierać ostrożnie i zawsze po konsultacji z profesjonalistą.
Jeśli Twoje dziecko cierpi na przewlekły ból brzucha, nie zwlekaj z konsultacją – wcześnie rozpoczęte, dobrze dobrane leczenie daje szansę na powrót do pełni zdrowia i dzieciństwa bez bólu.
Podsumowanie dla rodziców
• IBS to realne i obciążające dziecko zaburzenie, ale możliwe do opanowania.
• Zmiany w diecie i odpowiednie suplementy mogą pomóc, ale nie zastępują opieki specjalistycznej.
• Kluczem jest holistyczne podejście: edukacja, wsparcie psychiczne, ruch i zdrowe nawyki żywieniowe.
• Suplementy należy wybierać ostrożnie i zawsze po konsultacji z profesjonalistą.
Jeśli Twoje dziecko cierpi na przewlekły ból brzucha, nie zwlekaj z konsultacją – wcześnie rozpoczęte, dobrze dobrane leczenie daje szansę na powrót do pełni zdrowia i dzieciństwa bez bólu.
autor
Dr hab. n. med. i n. o zdr.
Dominika Maciejewska-Markiewicz
Literatura:
1. Groen J. i wsp. ESPGHAN/NASPGHAN guidelines for treatment of irritable bowel syndrome and functional abdominal pain‐not otherwise specified in children aged 4–18 years. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2025. DOI: 10.1002/jpn3.70070
Literatura:
autor
Dr hab. n. med. i n. o zdr.
Dominika
Maciejewska-Markiewicz
1. Groen J. i wsp. ESPGHAN/NASPGHAN guidelines for treatment of irritable bowel syndrome and functional abdominal pain‐not otherwise specified in children aged 4–18 years. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2025. DOI: 10.1002/jpn3.70070
powrót do
